Tổng thống Trump vừa qua đã tuyên bố Mỹ sẽ “tàn phá kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ” nếu Ankara không bỏ quyết định tấn công người Kurd tại Syria. Ông Trump cònđề cập đến kế hoạch sẽ rút quân Mỹ khỏi Syria, nơi Washington chiến đấu chống lại tổ chức Hồi giáo IS bên cạnh người Kurd, lực lượng vốn bị đất nướcThổ Nhĩ Kỳ coi là những kẻ khủng bố. Bình luận của Tổng thống Mỹ Donald trump nhận lại sự phản ứng gay gắt từ Thổ Nhĩ Kỳ. Ankara còn tuyên bố ông Trump sẽ không đi đến đâu bằng cách đe dọa đến nền kinh tế nước này.
Sau bài đăng trên Twitter của ông Trump về việc đe dọa hủy hoại nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ, đồng lira giảm giá so với đồng USD. Nhưng sau đó, nó đã phục hồi lại giá trị của mình, cho thấy nhận xét của ông Trump vẫn có tác động hạn chế.
Table of Contents
Vậy Mỹ có thể làm gì để gây thiệt hại cho nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ
Căng thẳng nối tiếp căng thẳng
Mối quan hệ giữa Washington và Ankara trong lịch sử trước đây rất gần gũi về mặt chính trị, kinh tế và lẫn quân sự. Thổ Nhĩ Kỳ là một thành viên của NATO đối tác quan trọng đối với Mỹ, nhưng gần đây mối quan hệ này đang trở nên khá căng thẳng.
Tháng 8 năm ngoái, Mỹ đã ban hành các lệnh trừng phạt đối với Thổ Nhĩ Kỳ khi Ankara vẫn tiếp tục giam giữ mục sư người Mỹ tên Andrew Brunson. Động thái này đánh dấu sự căng thẳng gia tăng trong quan hệ và là một cú đánh mạnh mẽ vào nền kinh tế vốn đã mong manh của Thổ Nhĩ Kỳ. Mỹ cũng tăng gấp đôi thuế hải quan đối với thép và nhôm của Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 8, làm cho giá trị của đồng Lira giảm đến 40% so với đầu năm 2018. Thổ Nhĩ Kỳ củng đã phản ứng bằng cách tăng thuế ô-tô nhập khẩu từ Mỹ lên đến 120%, đồ uống có cồn lên đến 140% và thuốc lá lên 60%.
Thổ Nhĩ Kỳ giao dịch với những nước nào
Trên thực tế, thì hiện nay chỉ có 5% hàng xuất khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ đến Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ cũng chỉ nhập khẩu một lượng nhỏ hàng hóa từ Mỹ.
Mối quan hệ thương mại của Thổ Nhĩ Kỳ là với Trung Quốc, Nga và Đức được đặt lên hàng đầu. Dù thương mại tổng thể với Mỹ không lớn, nhưng vẫn có những lĩnh vực dễ bị tổn thương gồm có vận tải hàng không, sắt thép và máy móc – và đây củng là những lĩnh vực Mỹ đã chọn để nhắm vào những lệnh trừng phạt trước đây. Thổ Nhĩ Kỳ thường xuyên lâm vào tình trạng thâm hụt thương mại so với thế giới, trong đó lượng hàng hóa nhập khẩu luôn nhiều hơn so với xuất khẩu. Tuy nhiên, khoảng cách thương mại được thu hẹp đáng kể trong năm 2018 bởi sự sụt giảm của đồng lira, dẫn đến hàng hóa xuất khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ trở nên có sức cạnh tranh hơn và hàng nhập khẩu trở nên đắt hơn.
Lỗ hổng của nền kinh tế
Đất nước Thổ Nhĩ Kỳ dễ bị tổn thương vì mức nợ cao. Theo số liệu chính thức, đến cuối tháng 9-2018, nợ nước ngoài của quốc gia này lên đến hơn 50% GDP, giá trị của tất cả các loại hàng hóa và dịch vụ mà nó tạo ra trong vòng một năm. “Đây là gót chân Achilles của Thổ Nhĩ Kỳ. điều này đặt đất nước này vào lòng thương xót của những nhà đầu tư quốc tế và làm nó dễ bị tổn thương khi có sự biến động tỷ giá”, nhà kinh tế có tên Gulcin Ozkan của Đại học York nhận xét.
Có hai điểm khiến món nợ nước ngoài của Thổ Nhĩ Kỳ tăng cao. Thứ nhất, Ankara nợ ngắn hạn tương đối cao, đều này làm cho nước này phải trả nợ trong tương lai gần. Điều đó có nghĩa đất nướcThổ Nhĩ Kỳ phụ thuộc rất lớn vào tài chính bên ngoài. Ngoài ra, phần lớn nợ của quốc gia này là bằng ngoại tệ, chẳng hạn như đồng USD và EUR. Vì vậy, khoản nợ này càng trở nên đắt đỏ hơn khi đồng Lira thì mất giá và các đồng tiền khác lại tăng mạnh. Trên thực tế thì đồng lira lại phải vật lộn trong suốt năm ngoái, suy giảm tồi tệ nhất bắt đầu từ năm 2001. Sự yếu kém về tiền tệ cũng làm trầm trọng hơn về vấn đề lạm phát kéo dài dai dẳng của Thổ Nhĩ Kỳ, mà tại thời điểm vào năm 2018 đã đạt đỉnh với 25%.
Nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu tăng trưởng mạnh mẽ từ năm 2001 đến nay. Nhưng niềm từ các nhà đầu tư vào Thổ Nhĩ Kỳ đã dần mất đi vào năm ngoái vì lo ngại rằng nền kinh tế đang quá nóng vì chi tiêu và vay nợ lớn. Ngoài ra, chính phủ của Thổ Nhĩ Kỳ củng đã lấy đi một số quyền lực của ngân hàng trung ương, dẫn đến các nhà đầu tư lo lắng về định hướng của chính sách tài khóa. Vì thế bất kỳ sự sụp đổ nào trong quan hệ với nước Mỹ củng có thể làm gia tăng lo ngại về thị trường tài chính nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ.
Đồng minh chiến lược
Tầm quan trọng trong mối quan hệ về chính trị và chiến lược với Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia này có chung biên giới với Syria, Iraq và Iran, đều này khiến Mỹ phải cẩn thận trước khi đưa ra bất kỳ hành động nào.
Thổ Nhĩ Kỳ là nước nhận được các thiết bị quốc phòng lớn thứ ba từ Mỹ, sau Israel và UAE, và phần lớn lực lượng không quân của quốc gia này là do Mỹ hỗ trợ. Mỹ và NATO hiện có quân lực hiện diện rất lớn tại căn cứ không quân Incirlik, tại phía nam của Thổ Nhĩ Kỳ. Nên việc Thổ Nhĩ Kỳ có thể dễ bị tổn thương về nèn kinh tế nhưng về mặt chính trị và chiến lược, thì Ankara vẫn còn rất quan trọng với Mỹ.
